Inleiding
In eerdere studies bij volwassenen is gebleken dat bijna een derde van volwassenen met astma symptomen hebben van dysfunctionele ademhaling en dat het behandelen van dysfunctionele ademhaling een verbetering geeft van de controle van de astma. In dit onderzoek werd gekeken naar de relatie tussen dysfunctionele ademhaling en de astma controle.

Methode
Deelnemers: 206 kinderen in de leeftijd van 5-18 jaar namen deel aan het onderzoek in het Isala ziekenhuis in Zwolle. Bij de meeste patiënten was de astma goed gereguleerd en was er een normale longfunctie.
Metingen:
Er werd gebruik gemaakt van de Nijmeegse Vragenlijst (NVL) en de Astma Control Questionnaire (ACQ) voor kinderen. Ouders van kinderen jonger dan 12 jaar hielpen bij het invullen van de vragenlijsten. Bij ACQscores < 1.0 wordt aangenomen dat de astma onder controle is. De NVLscore >22 is gebruikt als indicator van dysfunctionele ademhaling.

Longfunctietesten (FEV1 en FVC) werden afgenomen en de uitgeademde stikstofmonoxide ( FeNO) gemeten. Data van positieve specifieke IgE testen (allergieen) werden gebruikt indien deze niet langer dan 2 jaar voor de start van het onderzoek waren verkregen.

Resultaten
In totaal scoorden slechts 5% van de kinderen op de NVL hoger dan 22. Maar bij de kinderen met een hoge NVL score, die duidt op mogelijk dysfunctionele ademen, blijkt de astma controle minder goed te zijn (ACQ >1). Er was geen significant verschil in geslacht, longfunctie, FeNO en allergieën tussen patiënten met een lage, gemiddelde en hoge NVL score.

Discussie
Uit het onderzoek blijkt dat het voorkomen van dysfunctionele ademhaling bij kinderen met astma veel lager is dan bij volwassenen. Kinderen met een dysfunctionele ademhaling hebben een mindere astma controle. Maar de dysfunctionele ademhaling staat los van de longfunctie.

In voorgaande studies kwamen de patienten uit eerste lijnspraktijken, terwijl de kinderen uit dit onderzoek behandeld worden in een kinderziekenhuis gespecialiseerd in astma, waarbij men dan ook kan veronderstellen dat deze groep ernstiger en moeilijker te reguleren astma heeft. Toch komt in deze groep dysfunctioneel ademen weinig voor en samen met de gepubliceerde data lijkt het er sterk op dat dysfunctionele ademhaling bij kinderen met astma zeldzamer is dan bij volwassenen met astma.

Wel is er in dit onderzoek een sterke associatie tussen dysfunctionele ademhaling en astma controle geconstateerd. Er is een sterke overlap tussen symptomen van dysfunctioneel ademen en astma controle (ACQ), zoals kortademigheid, druk op de borst, moeilijk diep kunnen doorademen en snellere ademhaling. Kinderen met een NVL score >22 geven geen kortademigheid aan maar wel de andere symptomen.

Een belangrijk probleem is, dat er geen gouden standaard bestaat voor dysfunctionele ademhaling. De NVL is ontwikkeld voor hyperventilatie, dit is een onderdeel van het dysfunctionele ademhaling spectrum maar niet exact hetzelfde. Verder is de NVL niet gevalideerd voor kinderen. Bij kinderen met dysfunctionele ademhaling komt vaak diep gapen en diep zuchten voor, wat niet in de NVL staat.

Door inspanning opgewekte kortademigheid zonder piepende ademhaling lijkt het meest voorkomende symptoom van dysfunctioneel ademen te zijn bij kinderen. Ook het observeren van het adempatroon bij inspanning door kinderfysiotherapeut kan helpen bij het vaststellen van dysfunctionele ademhaling bij kinderen. Als vooral bij inspanning de astma niet goed te regelen is en de astma behandeling is geoptimaliseerd zonder dat er een verbetering van de symptomen optreedt, dan kan aan dysfunctionele ademhaling gedacht worden.

Fysiotherapie (ontspanning en normaliseren van het adempatroon) bij astmatische volwassenen met dysfunctionele ademhaling doet de symptomen hiervan afnemen en de astma verbeteren. Ook verbetert de kwaliteit van leven en nemen de bezoeken aan spoedeisende hulp af. Aangezien er ook bij astmatische kinderen een associatie is tussen dysfunctionele ademhaling en matige astma regulatie, lijkt behandeling ook zinvol. Hier is echter nog geen onderzoek naar gedaan.

Commentaar
Naar ons idee is de dysfunctioneel ademen meer dan een verhoogde score op de NVL. De kwaliteit van de adembeweging is net zo belangrijk. Het is terecht dat de observatie van het adempatroon zinvol is voor het vaststellen van een dysfunctionele ademhaling. Wij gebruiken hiervoor de gevalideerde meting ‘MARM’. Als je de adembeweging als criterium toevoegt, dan zal het percentage kinderen met een dysfunctionele ademhaling waarschijnlijk stijgen, zeker omdat kinderen minder sterk hun probleem in klachten aangeven.

De NVL is een meting van de subjectieve perceptie en het kan heel goed dat kinderen hun lichaam anders waarnemen. Mogelijk is het valideren van de NVL voor kinderen jonger dan 12 minder belangrijk, dan het uitbreiden van de observeerbare kenmerken van het ademen en de adembeweging zelf. De auteur noemt het observeren van de adem tijdens inspanning, veelvuldig gapen en diepe zuchten.

Het effect van de ademregulatie van dysfunctionele ademhaling bij kinderen is nog onbekend. Onze ervaringen vanuit de AOT zijn positief, maar deze uitkomsten dienen verder onderbouwd te worden. Het consequent invullen van het resultaten project is daarom heel belangrijk. De AOT behandeling kan een goede rol spelen bij het vast stellen van dysfunctionele ademhaling bij kinderen, omdat de procesmatige benadering inhoudt dat juist in de eerste fase van 3-4 behandelingen de respons op instructies en handgrepen goed geobserveerd en genoteerd wordt.

Publicatiedatum: maart 2015
Bron: Eric P. De Groot, Eric J. Duiverman and Paul L.P. Brand. Dysfunctional breathing in children with asthma: a rare but relevant comorbidity. Eur Respir J 2013; 41: 1068–1073
Auteur: Jet van Brakel