Inleiding
Dana Kaspareen heeft onderzoek gedaan naar spanningsvermindering bij leerkrachten en stafmedewerkers van een middelbare school in een binnenstad in de VS. Het verloop van leerkrachten aan scholen is groot. De leerkrachten en stafleden ervaren een toename van werkdruk. Vanwege een kleiner budget worden de klassen groter, terwijl tegelijk in de reguliere klassen meer leerlingen extra aandacht nodig hebben. Ook na schooltijd wordt er inzet van hen verwacht bij extra activiteiten en bij begeleiding in sociale situaties.
Eerdere onderzoeken zijn gericht op beïnvloeding van de omgeving, het verminderen van stressoren: stressor management. Dit onderzoek is gericht op het ervaren van stress en interne spanning zonder dat de externe factoren worden veranderd: strain management. Er is gekeken of ontspanningstherapie bij kan dragen aan

1. het verminderen van algemene gespannenheid
2. het beter kunnen omgaan met werkgerelateerde spanning
3. het groter maken van de tevredenheid met het leven.

Methode
Deelnemers: 54 leerkrachten en stafleden, variërend in leeftijd van 25 tot 65 jaar, namen deel aan het onderzoek. Ze werden at random verdeeld in een experimentele groep die het ontspanningsprogramma volgde en een controlegroep, die later de interventie kreeg. Alle deelnemers waren op de hoogte van het programma en het doel ervan. Er was een gelijkwaardige verdeling wat betreft geslacht en etnische achtergrond.
De interventie is speciaal voor deze school samengesteld op basis van gesprekken die Kaspareen met de leerkrachten en de stafleden heeft gehad. Het ontspanningsprogramma is multimodaal, bestond uit meditatie, diepe ademhaling, visualisatieoefeningen en ontspannende muziek. Een onderdeel van de ontspanningssessies waren positieve visualisaties van studenten, gebouwen, klassen en de ervaren problemen daarmee. De ontspanningssessies werden in groepen gegeven op verschillende tijden van de (werk)dag. Zij vonden plaats in een kantoor en de deelnemers mochten op hun eigen manier in een stoel zitten. De sessies duurden 30-45 minuten en werden gedurende 4 weken 1x per week gegeven. De deelnemers werden aangemoedigd thuis te oefenen.
Metingen: Een week voor aanvang en een week na beëindiging van het programma werden vragenlijsten afgenomen om 1. algemene spanning te meten, 2. in welke mate werkdruk als belastend werd ervaren en 3. hoe groot de tevredenheid met het leven was.

Resultaten
In de controlegroep werd er geen verandering of zelfs een lichte achteruitgang waargenomen. In de experimentele groep werden er bij alle drie metingen duidelijke verbeteringen waargenomen, met name bij stress in het algemeen en bij het ervaren van werkdruk. De 3 hypotheses, die aan het begin van de studie zijn gesteld, kunnen dus worden aangenomen: ontspanningsoefeningen kunnen bij leerkrachten en stafleden van een school het effect hebben dat

1. algemene gespannenheid minder wordt
2. werkgerelateerde spanning als minder belastend wordt ervaren
3. de tevredenheid met het leven toeneemt

Deze studie toont aan dat een relatief kort programma bij leerkrachten veel effect kan hebben op het ervaren van werkdruk.

Conclusie
Bij gelijk blijvende hoge werkdruk neemt bij leerkrachten en stafmedewerkers de beleving van stress af door ontspanningstherapie. Doordat er intern iets verandert, de kleur van de stressor verandert, komt de omgeving anders over. Ontspanningsoefeningen kunnen bovendien leerkrachten en stafleden helpen om angst en depressie en de kans op een burn-out te verminderen. Het lesgeven en de relatie tussen studenten en collega’s kan er door verbeteren.
De ervaring dat er iets verandert in ervaren spanning zonder dat je aan de stressoren zelf iets verandert komt overeen met wat wij veel tegenkomen bij AOT. Net als bij de AOT werd er bij dit onderzoek ook multimodaal gewerkt. Spanning hoeft niet alleen gevolg te zijn van belastende omstandigheden, maar kan binnen het individu bestaan en deze strain kan verminderen, zonder de omstandigheden te hoeven veranderen.

Publicatiedatum: 24 december 2013
Auteurs: Jet van Brakel en Titia Veenstra
Bron: Dana Kaspareen, Relaxation Intervention for Stress Reduction Among Teachers and Staff. International Journal of Stress Management, 2012, 19-3; 238-250